به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ در حکمت‌ سی و دوم نهج‌البلاغه، امام علی (علیه‌السلام) حقیقتی اخلاقی و بنیانی را درباره موقعیت انسان در نسبت با اعمالش بیان می‌فرمایند:

«فَاعِلُ الْخَيْرِ خَيْرٌ مِنْهُ، وَ فَاعِلُ الشَّرِّ شَرٌّ مِنْهُ»

نیکوکار از کار نیکویش بهتر است و بدکار از کار بدش بدتر.

این سخن، در ظاهر کوتاه اما در معنا بسیار گسترده است؛ نخست آن که فاعل همواره بر فعل خود برتری و تأثیر بیشتری دارد؛ از این رو اگر عمل او خیر باشد، شخصیت او از آن عمل قوی‌تر و ارزشمندتر است و اگر شر باشد، خود او از کارش پلیدتر جلوه می‌کند.

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) همچنین به این نکته اشاره دارند که اعمال انسان ریشه در «ملکه» و صفت پایدار درونی او دارد؛ اگر فردی یتیمی را نوازش می‌کند یا دست نیازمندی را می‌گیرد، این فقط یک رفتار نیک نیست؛ بلکه نشان‌دهنده روحی پاک و گوهری است که می‌تواند سرچشمه صدها کار خیر دیگر باشد.

از سوی دیگر، بسیاری از نیکوکاران نیت‌هایی بزرگ‌تر از توان عملی خود دارند؛ همان‌گونه که بسیاری از بدکاران نیز اگر قدرت بیشتری داشتند، شرارت را گسترده‌تر می‌کردند؛ همین تفاوت نیت‌هاست که در روایتی از امام باقر (علیه‌السلام) آمده است:
«نِیَّةُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ… وَ نِیَّةُ الْکافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ»
نیت مؤمن از عملش بهتر است و نیت کافر از عملش بدتر.

وجه دیگری که اندیشمندان بیان کرده‌اند آن است که نیکوکار، با وجود کشمکش‌های درونی و موانع نفسانی، بر هوای نفس چیره می‌شود و کار خیر انجام می‌دهد؛ همین مقاومت ارزش او را برتر از عملش قرار می‌دهد اما بدکار در برابر ندای وجدان و فطرت می‌ایستد و با پشت پا زدن به هشدارهای الهی، راه شر را برمی‌گزیند؛ از همین رو بدتر از کار بد، فردی است که کار بد را نجات می‌دهد.

این حکمت، نمونه‌ای از نگاه عمیق امام علی (علیه‌السلام) به باطن انسان و نقش نیت، صفت و انگیزه در ارزش‌گذاری اعمال است؛ نگاهی که می‌تواند برای جامعه امروز نیز معیاری اخلاقی و تربیتی فراهم سازد.

انتهای خبر/