به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ امام علی (علیه‌السلام) در حکمت پنجم از نهج‌البلاغه می‌فرمایند:

«الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ كَرِيمَةٌ، وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ، وَ الْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ.»

«علم و دانش میراثی گران‌بهاست، آداب انسانی جامه‌ای زیبا و کهنگی‌ناپذیر است، و تفکر، آینه‌ای صاف و روشن است.»

حضرت در این سخن سه ویژگی بنیادین برای رشد انسان را برمی‌شمرند: علم، ادب و تفکر؛ سه گوهر که هر یک نقشی محوری در تکامل روحی و اجتماعی انسان ایفا می‌کنند.

علم؛ میراثی ماندگار و الهی

امام علی (علیه‌السلام) علم را «وراثتی کریمانه» می‌خوانند؛ زیرا گران‌بهاترین میراثی که از انسان باقی می‌ماند، دانش و آگاهی است، نه مال و ثروت؛ چنان‌که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:

«إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الأَنْبِيَاءِ... وَلَكِنْ وَرَّثُوا الْعِلْمَ، فَمَنْ أَخَذَ بِهِ أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ.»
(دانشمندان وارثان پیامبران‌اند، زیرا انبیا دینار و درهمی به ارث نگذاشتند، بلکه علم را میراث خود ساختند.)

از نگاه امیرالمؤمنین، علم چراغ هدایت و ثروتی است که نه زوال دارد و نه به تاراج می‌رود.

ادب؛ زیوری همیشگی برای انسان

در ادامه می‌فرمایند:

«وَالآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ.»
آداب و فضایل اخلاقی، همچون لباس‌هایی زینتی‌ هستند که هرگز کهنه نمی‌شوند.

ادب از نگاه امام علی (علیه‌السلام) تنها به ظواهر رفتار محدود نیست، بلکه مجموعه‌ای از ارزش‌های انسانی و اجتماعی همچون تواضع، امانت‌داری، صداقت، محبت و خوش‌رفتاری را در بر می‌گیرد.

در سخنی دیگر از آن حضرت آمده است:

«كَفَاكَ أَدَباً لِنَفْسِكَ اجْتِنَابُ مَا تَكْرَهُهُ مِنْ غَيْرِكَ.»
(برای ادب‌آموزی همین بس که از آنچه برای دیگران نمی‌پسندی، دوری کنی.)

چنین آدابی، زینت حقیقی انسان است؛ زیوری که نه فرسوده می‌شود، نه از او جدا می‌شود و نه جنبه‌ای ظاهری دارد، بلکه در ژرفای جان او نفوذ می‌کند.

تفکر؛ آینه‌ای شفاف برای شناخت حقیقت

سومین بخش از این کلام نورانی، درباره جایگاه تفکر است:

«وَالْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ.»
اندیشه، آینه‌ای روشن است که حقایق را آشکار می‌سازد.

هرگاه ذهن انسان از آلودگی هوا و هوس و تعصب پاک باشد، اندیشه‌اش همچون آینه‌ای زلال، چهره حقیقت را منعکس می‌کند و راه صواب را از خطا بازمی‌شناسد.

به همین منظور، در روایات اسلامی تفکر برترین عبادت دانسته شده است، امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:

«تَفَكُّرُ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ.»
(یک ساعت اندیشیدن، بهتر از عبادت یک سال است.)

در حقیقت، ریشه تمام پیشرفت‌ها و نیکی‌ها در اندیشه صحیح نهفته است؛ چرا که قرآن کریم نیز دعوت به تفکر را بنیان بصیرت و بیداری می‌داند:

«قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا.» (سبأ، ۴۶)

کلام امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در حکمت پنجم نهج‌البلاغه، منشوری از حکمت‌های اخلاقی و معرفتی است که سه محور بنیادین تربیت انسان را بیان می‌کند:
علم به عنوان میراثی الهی، ادب به عنوان زینت ماندگار، و تفکر به عنوان چراغ هدایت.

سه گوهری که در کنار یکدیگر، راه انسان را به سوی رشد، معرفت و سعادت هموار می‌سازند.

انتهای خبر/