به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ قربانی‌کردن به‌عنوان یک مسئله جهانی پیشینه‌ای طولانی دارد. انسان به‌عنوان یک موجودی خداجو و محتاج به تأمین نیازهای خود در کنار خود با طبیعت و موجودات دیگر در ارتباط بوده است و نیاز به خوراک و تهیه نیازمندی‌های خود داشته است. 

بنابر فلسفه معنوی زندگی که مقوله‌ای فطری در بشر بوده به نیایش و ستایش هم پرداخته است و این ارتزاق و ستایش در طول تاریخ در ملل مختلف در مسیر انواع اعیاد و سنن با قربانی کردن حیوانات در پیوند بوده است و از هم جدا نبوده و تا به امروز ادامه دارد. 

ستایش و یا قربانی‌کردن در این معنای عبادی و آئینی در تمدن سومری و اقوام کوهستان‌نشین و آریایی‌ها (قربانی در پای خدایان یا زمان به تخت‌نشستن پادشاهان) اعراب و نیز در آئین براهمنه‌ها، هندو و مصریان هویداست. 

بنابر نظر هومر شاعر یونانی و گزنفون مورخ یونانی، در یونان باستان این قربانی‌کردن‌های گاو در مراسماتی نذر آپولون برای کفاره و آرامش بوده است. در آئین‌های در چین و ژاپن در گذشته قربانی‌کردن انسان در قالب مراسم هیتو باشیرا برای اطمینان از ثبات ساختمان‌ها، به ویژه در هنگام ساخت سدها، پل‌ها و قلعه‌ها، مرسوم بود. 

در هندوئیسم نیز آئین‌های قربانی وجود دارد، اما بیشتر بر قربانی‌کردن حیوانات، به‌عنوان بخشی از مراسم مذهبی و تقدس، تمرکز دارد. 
گزنفون می‌گوید: در زمان کوروش هخامنشی انجام عبادات و قربانی‌کردن‌ها وجودی مستمر داشته است. درمیان عبریان و کنعانیان در امتداد پیروی از فرهنگ دینی و اقتباس از سنت‌های کهن ایرانیان و آریاییان و بابلیان قربانی‌کردن در حکم کفاره گناهان و مورد تأکید بوده است. 

در یهودیت قربانی‌کردن گاو سرخ و یا اسحاق نماد ذبح خدا است نه اسماعیل و در مسیحیت صلیب کشاندنش نماد قربانی‌شدن و کفاره گناهان است. در دین زرتشت حیوان‌آزاری نکوهش شده است ولی قربانی‌کردن در ستایش اهورا مزدا دیده می‌شود. 
 
اسلام و پیشینه قربانی

نخستین قربانی‌کردن، مربوط به هابیل و قابیل بوده است که در قرآن به آن اشاره شده است: «واتل علیهم نبا ابنی آدم بالحق اذ قربا قربانا قتقبل من احدها (سوره مائده آیات ۳۰ و ۲۷). خداوند قربانی هابیل چوپان که شتر یا گوسفند خوب بود قبول کرد ولی قابیل کشاورز گندم نامرغوب انتخاب کرد و قربانی‌اش قبول نشد. بعدها قابیل پر از کینه هابیل را کشت. 

دومین قربانی مربوط به حضرت نوح بود که پس از طوفان، حیواناتی را قربانی کرد. در امتداد راه حضرت نوح از پیروان راست‌کیش و حنیف او حضرت ابراهیم و بت‌شکن تاریخ سنت مهم عید قربان را به فلسفه بزرگ قربان پیوند داد (سوره صافات آیات ۸۳ و ۸۴). 

عید قربان یا عید الأضحی

قربان از واژه قرب به معنای نزدیکی است. اضحی جمع ماده ضحی به معنی ارتفاع روز و امتداد نور آفتاب است و هنگامی که خورشید بالا می‌آید (قبل از ظهر)، آن موقع را ضحی گویند. به همین سبب حجاج به هنگام بالا آمدن آفتاب قربانی می‌کنند، بدین سبب روز دهم ذی‌الحجه را که قبل از ظهر آن، عمل قربانی انجام می‌شود عید اضحی می‌گویند. روز نهم روز قبل عید قربان روز عرفه است. 

روز دهم ماه ذی‌الحجه، مطابق با تقویم قمری، عید قربان است. در تقویم میلادی، تاریخ این عید هر سال متغیر است و حدوداً ۱۱ روز زودتر از سال قبل قرار می‌گیرد.  قربانی‌کردن بعد از نماز عید قربان تا سه روز با ذکر بسم‌الله (آیات ۱۱۹ و ۱۱۸ سوره انعام) هنگام ذبح حیوان مناسب مورد قبول است. 

دلایل این قربانی‌کردن در گذشته

در مسیر تأمین نیازها و توجه به نیاز خداپرستانه در راستای شکرگذاری و نوعی رضایت از قدرت برتر این مراسم‌ها را انجام می‌دادند تا برکت و شکوه حیاتشان را در برگیرد همچنین به‌عنوان انفاق یا کفاره گناهان و رضایت مردگان و آرامش انجام می‌دادند که برای هر مللی برخی حیوانات تقدس داشت. 

اهمیت عید قربان

 سوره مائده آیه ۹۷ به اهمیت عید قربان در کنار خانه کعبه و ماه حرام اشاره دارد. پیامبر (ص) هم بر اطعام عید قربان به مستمندان و آمرزش گناهان صاحبان قربانی در احادیثی اشاره فرمودند. 

مجموعه اعمال حجاج

۱- قربانی‌کردن پس از پایان مناسک حج
۲- سنگ‌زدن به جمرات ۳- موهای خود را تراشیده یا کوتاه می‌کنند ۴- طواف حج و سعی بین صفا و مروه ۵- حضور در منا و بعد انجام واجبات تشریق. 

نتیجه‌گیری

خدا نیاز به قربانی ندارد و موجودی فرا بشری و جسمی است. خداوند به انسان به‌عنوان اشرف مخلوقات و دادن حق کرامت به او و سپردن موجودات به‌عنوان امانت توجه دارد. عید قربان امتحان انسان و نیت صادق حضرت اسماعیل و ابراهیم در راه معبود بود که هوای نفس کشته می‌شود و عاشق در ره عشق به معشوق می‌رسد و مسئله دیگر انفاق است که در پیوند با این راه عشق است. اکنون این عید بزرگ الهی در متن قرآن جاودان است و در قربانگاه تاریخ روز به تن‌کردن جامه خودسازی، انفاق، محبت وصلح است.

نویسنده: محمد نصری؛ فعال رسانه‌ای