شناسایی ۴۲۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان کرمانشاه

مرتضی حسن‌آبادی در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: تاکنون حدود ۴ هزار و ۲۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در سطح استان کرمانشاه شناسایی شده است؛ با وجود امکان وجود چاه‌های شناسایی‌نشده، برنامه‌ریزی شده تا در سال ۱۴۰۴، یک‌هزار و ۲۱ حلقه چاه مسدود و حجم قابل توجهی از منابع آب حفظ شود. 

وی با اشاره به وجود چاه‌هایی در بخش صنعت و خانگی، گفت: میزان برداشت آن‌ها در مقایسه با چاه‌های کشاورزی ناچیز است، چرا که برداشت از چاه‌های کشاورزی حدود ۱۰ تا ۱۵ لیتر در ثانیه است که تقریباً ۲۰ برابر یک چاه صنعتی محسوب می‌شود. 

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه افزود: هر حلقه چاه غیرمجاز به‌طور متوسط سالانه حدود ۱۵۰ میلیون لیتر از منابع آبی برداشت می‌کند؛ مسئله‌ای که علاوه بر تخریب محیط‌زیست، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای به همراه داشته و کشاورزی و معیشت برخی مناطق را وابسته به این منابع غیرقانونی کرده است. 

حسن‌آبادی تصریح کرد: برخی چاه‌های غیرمجاز سابقه طولانی دارند و بهره‌برداری از آن‌ها حقوقی برای افراد ایجاد کرده است؛ این مسئله تبعات اجتماعی دارد و نیازمند هماهنگی دقیق با دستگاه قضائی برای اجرای قانون و کاهش برداشت‌های غیرمجاز است. 

وی ادامه داد: برنامه مدیریت آب استان بر صیانت از منابع موجود متمرکز است و هدف اصلی آن، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز جدید به شمار می‌رود؛ به همین منظور، هرساله تعداد مشخصی از این چاه‌ها مسدود شده و با اجرای پایش هوشمند و انجام بازدیدهای روزانه و شبانه، روند شناسایی و توقف حفاری‌های غیرقانونی به‌طور جدی پیگیری می‌شود. 

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه اذعان کرد: دستگاه‌های حفاری غیرمجاز به محض شناسایی، متوقف و به پارکینگ منتقل می‌شوند تا امکان بهره‌برداری مجدد نداشته باشند؛ این اقدامات موجب شده است که چاه‌های غیرمجاز در همان زمان کشف، مسدود شوند و کمترین خسارت به منابع آبی استان وارد شود. 

حسن‌آبادی تأکید کرد: تاکنون در استان کرمانشاه هیچ موردی از فرونشست زمین ناشی از چاه‌های غیرمجاز ثبت نشده است؛ با این حال، نظارت بر برداشت آب از چاه‌های مجاز و غیرمجاز همچنان ادامه دارد و بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند پایش و مدیریت مصرف، ضمن کاهش تخلفات، منابع آب زیرزمینی را به‌طور مؤثر محافظت می‌کند. 

وی عنوان کرد: برداشت غیرمجاز و اضافه از چاه‌های مجاز و غیرمجاز سبب کاهش سطح آب زیرزمینی و کاهش بازدهی منابع شده است؛ در صورت تداوم تخلفات، پروانه‌های بهره‌برداری به‌سمت ابطال هدایت می‌شوند تا هم خسارت اقتصادی بخش کشاورزی کاهش یابد و هم منابع آب به‌طور مؤثر حفاظت شوند.

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه در ادامه گفت: خشکسالی اخیر و کاهش بارش‌ها، به‌ویژه در شهرستان‌های شرقی استان که تا ۴۸ درصد کاهش یافته، تأثیرات قابل توجهی بر منابع آب زیرزمینی داشته است؛ افت سطح آب موجب خشک شدن برخی چاه‌ها و رودخانه‌ها شده و ضرورت جا به جایی یا تغییر محل برداشت را ایجاب می‌کند. 

حسن‌آبادی بیان کرد: کشاورزان هرساله هزینه‌های قابل توجهی برای حفاری و نگهداری چاه‌های آب متحمل می‌شوند؛ از همین رو، کنترل دقیق الگوی کشت، افزایش بازدهی سیستم‌های آبیاری و رعایت کامل پروانه‌های بهره‌برداری از جمله اقدامات اساسی برای کاهش خسارات و بهره‌برداری بهینه از منابع آب محسوب می‌شوند. 

وی خاطرنشان کرد: میانگین پرشدگی سدهای استان حدود ۵۶ درصد است و ۴۴ درصد ظرفیت خالی باقی مانده است؛ سدهای گاوشان و سلیمان‌شاه با درصد پرشدگی حدود ۴۱ و ۲۸ درصد، منابع آب شرب و کشاورزی مناطق مختلف استان را تأمین می‌کنند و مدیریت مصرف آب اهمیت حیاتی دارد. 

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه در پایان گفت: از مردم درخواست داریم صرفه‌جویی و استفاده بهینه از منابع آب را جدی بگیرند؛ کاهش مصرف غیرضروری، کنترل تبخیر و برنامه‌ریزی صحیح برای کشاورزی، صنعت و مصارف شهری، تضمین‌کننده دسترسی پایدار به این کالای استراتژیک و کاهش اثرات خشکسالی است. 

مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز رونق کشاورزی را افزایش می‌دهد

سعید کریمی در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ با اشاره به اهمیت مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز، اظهار داشت: این اقدام تأثیر مستقیمی بر معیشت کشاورزان دارد و باعث می‌شود کشاورزان دارای زمین‌های آبی قانونی از منابع آب کافی بهره‌مند شوند و تولید محصولات کشاورزی با کیفیت و مدنظر سازمان تضمین شود. 

وی افزود: اجرای این برنامه‌ها همچنین موجب حفظ اشتغال کشاورزان در منطقه و تقویت رونق کشاورزی خواهد شد؛ این اقدام علاوه بر تضمین تولید، باعث افزایش بهره‌وری و مدیریت پایدار منابع آب می‌شود و به توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق کشاورزی استان کرمانشاه کمک می‌کند. 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه درباره طرح‌های آموزشی و ترویجی، گفت: برنامه‌های آموزش کشاورزان در دو بخش اجرا می‌شود؛ بخش نخست توسط مدیریت بحران و بخش دوم توسط مراکز خدمات کشاورزی، که آموزش‌ها به‌صورت مستمر و عملی برگزار می‌شود تا کشاورزان با مصرف بهینه آب و پیامدهای چاه‌های غیرمجاز آشنا شوند. 

کریمی ادامه داد: هر مرکز خدمات کشاورزی دارای سالن مخصوص برگزاری جلسات آموزشی است و کشاورزان می‌توانند در این جلسات شرکت کنند؛ آموزش‌ها شامل ترفندهای بهره‌وری، مدیریت منابع آب، جلوگیری از استفاده غیرمجاز و گواهی‌های آموزشی است که برای کشاورزان و ارزیابی مسئولان اهمیت دارد. 

کاهش مصرف آب با آبیاری قطره‌ای

وی تصریح کرد: برای جایگزینی استفاده بی‌رویه از منابع زیرزمینی، سامانه‌های نوین آبیاری در مزارع استان در حال اجرا است؛ این سامانه‌ها که قبلاً به‌صورت بارانی بودند، اکنون با تکنیک‌های قطره‌ای و تحت فشار بهره‌وری آب را افزایش داده و هدررفت آن را کاهش می‌دهند. 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه خاطرنشان کرد: استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری در شرایطی که سطح آب زیرزمینی به‌شدت کاهش یافته و هرساله نیاز به کفکشی و افزایش عمق چاه‌ها وجود دارد، ضروری است؛ اجرای این سیستم‌ها با مشارکت فعال کشاورزان انجام می‌شود و هر سال سطح پوشش آن افزایش می‌یابد. 

کریمی تأکید کرد: موفقیت اجرای سیستم‌های نوین و انسداد چاه‌های غیرمجاز بیش از هر چیز به همکاری خود کشاورزان بستگی دارد؛ کشاورزان باید از اجاره زمین‌ها به افراد غیرمجاز خودداری کرده و خود پای کار باشند تا بهره‌وری منابع حفظ شود. 

وی در پایان گفت: کشاورزان باید از خدمات مشاوره‌ای مراکز بهره‌مند شوند و جلوی استفاده افراد غیرمجاز را بگیرند، زیرا هیچ‌کس به اندازه مالک زمین نسبت به حفظ منابع و بهره‌وری آن دلسوز نیست؛ فرهنگ‌سازی و آموزش مستمر نقش کلیدی در موفقیت مدیریت منابع آب دارد. 

فرونشست زمین، پیامد کاهش منابع آبی است

اکبر میرزایی در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ با اشاره به اهمیت بررسی کاهش کیفیت و کمیت آب به‌دلیل برداشت‌های غیرمجاز، اظهار داشت: در شرایط کنونی که کشور با کم‌آبی مواجه است، شناخت دقیق چاه‌های غیرمجاز و مجاز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ برای روشن شدن ابعاد مسئله، نخست باید انواع چاه‌ها مشخص شود.

وی افزود: چاه‌های غیرمجاز بدون مراجعه به مراجع قانونی و بدون نظارت فنی حفر می‌شوند و کنترل آن‌ها تقریباً غیرممکن است؛ در مقابل، چاه‌های مجاز ممکن است با مجوز قانونی حفر شده باشند، اما برداشت بیش از سهمیه خطرات جدی برای منابع آب به همراه دارد؛ به‌عنوان نمونه، چاهی که بر اساس ظرفیت قانونی مجاز به برداشت ۱۰ لیتر در ثانیه است، ممکن است تا دو برابر این میزان برداشت شود. 

کارشناس مسائل کشاورزی با بیان اینکه شناسایی چاه‌های غیرمجاز اغلب از طریق گزارش مردمی یا پایش میدانی امکان‌پذیر است، تصریح کرد: پس از شناسایی، اقدامات قضائی علیه حفرکنندگان انجام می‌شود؛ در حالی که کنترل چاه‌های مجاز با برداشت بیش از حد ساده‌تر و امکان اعمال جریمه و نظارت مستقیم وجود دارد. 

برداشت بی‌رویه منابع زیرزمینی بحران‌آفرین است

میرزایی ادامه داد: برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی پیامدهای جدی در پی دارد؛ این منابع متعلق به نسل‌های آینده است و مصرف بی‌رویه در یک نسل، دسترسی نسل‌های بعدی را به شدت محدود می‌کند و بحران آب کشور را تشدید می‌سازد؛ در استان کرمانشاه طی ۳۰ سال اخیر سطح ایستابی بیش از ۵۰ متر کاهش یافته و شرایط به حد بحرانی رسیده است. 

وی درباره اثرات زیست‌محیطی این کاهش سطح آب، عنوان کرد: فرو نشست زمین، ایجاد شکاف‌ها و چاله‌های عظیم و محدود شدن ظرفیت جذب آب از پیامدهای این وضعیت است؛ حتی با بارش‌های مناسب، ظرفیت ذخیره‌سازی آب زیرسطحی کاهش یافته و منابع نمی‌توانند مانند گذشته آب را در خود ذخیره کنند، این امر بازده منابع آب را کاهش داده و تهدیدی جدی برای آینده آن‌ها ایجاد می‌کند. 

کارشناس مسائل کشاورزی در ادامه بر کاهش کیفیت آب نیز تأکید کرد و گفت: چاه‌های عمیق‌تر که برای تأمین نیازهای آبی حفر می‌شوند، ممکن است آب شور یا با کیفیت پائین داشته باشند؛ این مشکل در مناطقی که منابع سطحی با کیفیت مطلوب محدود هستند، تشدید می‌شود. 

میرزایی نقش فناوری‌های نوین در مدیریت مصرف آب را بسیار حیاتی دانست و اذعان کرد: با توجه به اینکه بیش از ۹۲ درصد مصرف آب کشور در بخش کشاورزی است، استفاده از روش‌های مدرن آبیاری نظیر آبیاری قطره‌ای و نواری می‌تواند مصرف آب را کاهش داده و بازدهی تولید را افزایش دهد؛ مطالعات نشان می‌دهد جایگزینی آبیاری سنتی با آبیاری نواری یا قطره‌ای مصرف آب را تا یک‌چهارم کاهش و بازده کشاورزی را بهبود می‌بخشد. 

وی با اشاره به تجربه عملی گفت: در سه تا چهار سال گذشته، با هزینه‌ای نسبتاً پائین زیرساخت‌های لازم برای تغییر روش آبیاری فراهم شد؛ این اقدامات موجب کاهش مصرف آب، افزایش سطح زیرکشت و مدیریت بهینه منابع آبی شده و به حفظ منابع زیرزمینی کمک شایانی کرده است. 

کارشناس مسائل کشاورزی درباره آبیاری نواری، بیان کرد: این روش نسبت به آبیاری بارانی یا سنتی تأثیر بیشتری در کاهش هدررفت آب دارد و کنترل دقیق‌تر جریان و پوشش یکنواخت آب را فراهم می‌کند؛ تجربه کشاورزان در مناطق مختلف از جمله اسلام‌آبادغرب نشان داده که استفاده از این روش تولید محصولات مانند هندوانه، ذرت، گندم و یونجه را حداقل ۲۰ درصد افزایش داده است. 

میرزایی خاطرنشان کرد: برای کنترل چاه‌های غیرمجاز، بسیج عمومی و فرهنگ‌سازی ضروری است؛ تعداد چاه‌های غیرمجاز در برخی شهرستان‌ها بسیار بالا و خارج از کنترل است؛ به‌عنوان نمونه، در کرمانشاه بیش از یک‌هزار چاه غیرمجاز و در یک شهرستان دیگر تا ۴۰۰ چاه بدون مجوز حفر شده است که حجم برداشت آب از آن‌ها تهدیدکننده منابع است. 

وی تأکید کرد: اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی، استفاده از رسانه‌ها و مشارکت مردم در گزارش‌گیری، همراه با همکاری نهادهای قضائی و اداری، از جمله اقدامات مؤثر در مدیریت منابع آب و کنترل برداشت غیرمجاز است و می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد. 

کارشناس مسائل کشاورزی در پایان گفت: زمان‌بندی اجرای اقدامات اهمیت ویژه دارد؛ جمع‌آوری چاه‌ها و تغییر کاربری اراضی باید در پائیز و زمستان انجام شود تا کم‌ترین آسیب به کشاورزان وارد شود و منابع آب حفظ شود؛ کنترل چاه‌های مجاز با نظارت میدانی و هماهنگی دستگاه‌های مختلف نیز نقش مؤثری در کاهش برداشت بی‌رویه ایفا می‌کند. 

کشاورزی پایدار نیازمند مدیریت منابع آبی است

سهراب احمدیان در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: بیش از ۱۵ سال است که در این منطقه کشاورزی می‌کنم؛ زمین اصلی من نزدیک به ۵ هکتار است که ۳ هکتار آن را به کشت چغندر قند اختصاص داده‌ام؛ کشاورزی برای من نه‌تنها یک شغل بلکه بخش مهمی از زندگی و معیشت خانوادگی محسوب می‌شود. 

وی افزود: بیشتر آب مورد نیاز ما از چاه‌های مجاز تأمین می‌شود اما متأسفانه برخی کشاورزان منطقه از چاه‌های غیرمجاز استفاده می‌کنند، این موضوع باعث افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی شده و به‌ویژه در تابستان مشکلات جدی برای کشاورزان ایجاد می‌کند.

این کشاور چغندرکار تصریح کرد: چاه‌های غیرمجاز مهم‌ترین عامل کاهش حجم و پائین آمدن کیفیت آب هستند؛ این مسئله موجب خشک شدن برخی زمین‌ها و کاهش محصول شده و حتی ما را وادار می‌کند برای آبیاری هزینه‌های بیشتری پرداخت کنیم. 

احمدیان ادامه داد: کمبود آب، کیفیت چغندر را هم پائین آورده است؛ وزن ریشه‌ها کاهش یافته و درصد شکر محصول افت می‌کند؛ در سال‌های کم‌آبی نیز ناچاریم از روش‌های سنتی آبیاری استفاده کنیم که راندمان کمتری دارد و هزینه تولید را افزایش می‌دهد. 

وی در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: راهکار اساسی، آموزش کشاورزان برای استفاده بهینه از آب و جایگزینی روش‌های نوین مثل آبیاری قطره‌ای است؛ همچنین برخورد جدی با چاه‌های غیرمجاز و همکاری مردم و مسئولان می‌تواند وضعیت کشاورزی منطقه را بهبود ببخشد. 

این کشاور چغندرکار در پایان گفت: اگر بخواهیم کشاورزی پایدار داشته باشیم و منابع آب را حفظ کنیم، همه باید مسئولیت‌پذیر باشیم؛ همکاری کشاورزان و حمایت جدی مسئولان تنها راه مقابله با بحران کم‌آبی و جلوگیری از گسترش چاه‌های غیرمجاز است. 

برخورد قاطع با حفر چاه‌های غیرمجاز در استان کرمانشاه

حمیدرضا کریمی، دادستان عمومی و انقلاب استان کرمانشاه، در نشست اخیر شورای حفاظت از اراضی ملی و منابع طبیعی ویژه صیانت از منابع آب، با انتقاد از روند ضعیف انسداد چاه‌های غیرمجاز گفت: از ابتدای امسال تنها ۲۸ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده است، در حالی که طبق برنامه‌ریزی انتظار می‌رود تا پایان سال، هدف‌گذاری تعیین‌شده معادل یک‌هزار و ۲۱ حلقه عملیاتی شود. 

وی با بیان اینکه تحقق این هدف نیازمند هماهنگی و تلاش مضاعف دستگاه‌های مرتبط است، تصریح کرد: حفظ منابع آبی و مقابله با برداشت‌های غیرقانونی از اولویت‌های جدی دستگاه قضائی محسوب می‌شود و در این مسیر هیچ‌گونه قصور پذیرفته نیست. 

کنترل و بازنگری مجوز چاه‌های غیرمجاز

در ادامه این نشست، شهرام کرمی، رئیس‌کل دادگستری استان کرمانشاه، نیز با تأکید بر ضرورت برخورد قاطع با متخلفان، گفت: با حفر چاه‌های غیرمجاز باید بدون اغماض برخورد شود و حتی مجوز چاه‌های موجود نیز مورد بازنگری قرار گیرد؛ در مواردی که اضافه‌برداشت صورت می‌گیرد، لغو مجوز امری ضروری است. 

وی با اشاره به اهمیت صیانت از منابع آبی استان خاطرنشان کرد: مصرف بی‌رویه و برداشت‌های غیرمجاز، تهدیدی جدی برای منابع طبیعی و کشاورزی است و دستگاه قضائی قاطعانه در کنار مردم و مسئولان برای مقابله با این معضل ایستاده است. 

به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ بحران منابع آب زیرزمینی در کرمانشاه، بیش از هر عامل طبیعی، ناشی از برداشت بی‌رویه و مدیریت ناکافی است؛ کاهش سطح آب، کیفیت منابع و افزایش هزینه‌های بهره‌برداری، ضرورت برنامه‌ریزی بلندمدت، نظارت مستمر و مشارکت فعال مردم را آشکار می‌کند. 

تکیه صرف بر انسداد چاه‌های غیرمجاز کافی نیست؛ آموزش بهره‌برداران و جایگزینی روش‌های سنتی با فناوری‌های نوین آبیاری، کلید کاهش فشار بر منابع و ارتقای بهره‌وری آب است؛ تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، همراه با پایش هوشمند، نقش مهمی در حفظ منابع و کاهش آسیب‌های اقتصادی دارد. 

پیامدهای اجتماعی بحران آب، مانند کاهش تولید محصولات کشاورزی و تهدید معیشت خانوارها، نشان می‌دهد که حفاظت از منابع زیرزمینی، امری فراتر از محیط ‌زیست و حقوق قانونی است و نیازمند همکاری میان کشاورزان، نهادهای اجرایی و سیاست‌گذاران است. 

تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار استان، وابسته به مدیریت جامع، نوآوری و آموزش مستمر است؛ سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پایش و کنترل برداشت، فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه و برنامه‌ریزی بلندمدت، می‌تواند از فشارهای آینده جلوگیری کرده و شرایط زندگی مردم را پایدار کند. 

انتهای خبر/