دکتر سیاوش وزیری در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ به بررسی جامع یکی از مهم‌ترین و کمتر شناخته‌شده‌ترین عوامل بیماری‌زای ویروسی در کودکان، یعنی آدنوویروس‌های گوارشی، پرداخت و اظهار داشت: این ویروس، ویروسی مقاوم، پیچیده و در عین حال پرچالش در نظام بهداشت عمومی به شمار می‌رود.

وی گفت: آدنوویروس‌ها گروهی از ویروس‌های DNA دار و بدون پوشش هستند که توانایی ایجاد بیماری‌های متنوعی در انسان دارند؛ از عفونت‌های تنفسی و چشمی گرفته تا بیماری‌های ادراری و به‌ویژه گوارشی، که بخش قابل توجهی از عفونت‌های ویروسی در کودکان را شامل می‌شوند.

به گفته استاد بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، آدنوویروس‌های نوع ۴۰ و ۴۱ که در گروه F این ویروس‌ها قرار می‌گیرند، به‌طور ویژه عامل ایجاد گاستروانتریت ویروسی هستند و نقش کلیدی در شیوع اسهال‌های ویروسی کودکان به‌ویژه در سنین پایین‌تر از پنج سال دارند.

وی خاطرنشان کرد: این ویروس‌ها در کشورهای در حال توسعه بار بیماری زیادی ایجاد می‌کنند و در برخی موارد باعث بستری شدن کودکان به علت دهیدراسیون شدید می‌شوند؛ مشکلی که اگر مدیریت نشود، ممکن است منجر به عوارض خطرناک‌تری شود.

وی خاطرنشان کرد: انتقال این ویروس‌ها به طور عمده از طریق مسیر دهانی - مدفوعی انجام می‌شود و مقاومت بالای آن‌ها در محیط بیرون، موجب افزایش احتمال انتقال آن از فردی به فرد دیگر، حتی از طریق تماس غیرمستقیم با سطوح آلوده می‌شود.

وزیری از نظر ویروس‌شناسی این بیماری توضیح داد: آدنوویروس‌ها به خانواده Adenoviridae تعلق دارند و دارای ژنوم DNA دو رشته‌ای هستند؛ این ویروس‌ها ساختار ایکوزاهدرال دارند و بدون پوشش لیپیدی‌اند که آن‌ها را نسبت به عوامل محیطی بسیار مقاوم می‌سازد.

وی ادامه داد: نداشتن پوشش لیپیدی باعث می‌شود که این ویروس‌ها در برابر بسیاری از شوینده‌ها، شرایط اسیدی معده و حتی دماهای بالا یا پایین محیطی مقاومت بیشتری از خود نشان دهند که همین ویژگی تشخیص و کنترل آن‌ها را دشوارتر می‌کند.

وزیری در توضیح بیشتر گفت: نوع ۴۰ و ۴۱ آدنوویروس برخلاف سایر سروتایپ‌های این خانواده، در کشت‌های سلولی معمولی به راحتی رشد نمی‌کنند و همین مسئله چالش‌هایی را برای شناسایی و بررسی دقیق آن‌ها در آزمایشگاه ایجاد می‌کند.

عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه گفت: تشخیص آدنوویروس‌های گوارشی اغلب به کمک روش‌های پیشرفته‌تر مانند تکنیک‌های مولکولی یا آنتی‌ژن‌محور مانند ELISA و ایمونوفلورسانس انجام می‌شود و در برخی موارد خاص و مطالعات تحقیقاتی نیز از میکروسکوپ الکترونی یا کشت سلولی اختصاصی بهره گرفته می‌شود.

وزیری در توصیف علائم بیماری گوارشی شایع شده گفت: عفونت‌های گوارشی ناشی از آدنوویروس در کودکان معمولاً به صورت اسهال آبکی بدون خون، همراه با تهوع، استفراغ، تب خفیف تا متوسط و درد شکمی تظاهر می‌یابد و ممکن است باعث بی‌قراری قابل توجه در کودک شود.

وی تصریح کرد: در اغلب موارد، این بیماری خودمحدودشونده است و طی پنج تا ۱۲ روز برطرف می‌شود، اما در نوزادان یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می‌تواند باعث دهیدراسیون شدید شود که نیازمند مداخله پزشکی فوری است.

وزیری با تأکید بر اهمیت شناسایی درست این بیماری گفت: علی‌رغم نقش مهم آدنوویروس‌ها در گاستروانتریت کودکان، نسبت به ویروس‌هایی مانند نوروویروس یا روتاویروس کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند، در حالی که در برخی موارد حتی می‌توانند عامل اپیدمی‌های بیمارستانی باشند.

وی افزود: در بیمارانی که اسهال مقاوم دارند یا علائم آن‌ها با درمان‌های مرسوم بهبود نمی‌یابد، باید حتماً احتمال آدنوویروس گوارشی در نظر گرفته شود و تست‌های مولکولی برای تشخیص دقیق انجام گیرد تا از بروز عوارض جدی پیشگیری شود.

به گفته دکتر وزیری، درمان بیماری ناشی از آدنوویروس‌های گوارشی عمدتاً حمایتی است و شامل جبران مایعات از دست‌رفته، حفظ تعادل الکترولیت‌ها، تغذیه مناسب و نظارت بر وضعیت عمومی کودک می‌شود و معمولاً نیازی به تجویز داروی ضدویروس یا آنتی‌بیوتیک نیست.

وی توضیح داد: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در این موارد نه‌تنها بی‌فایده است بلکه ممکن است باعث مقاومت میکروبی شود، مگر در مواردی که به طور همزمان عفونت باکتریال مشکوک یا تأیید شده وجود داشته باشد.

به گفته این پزشک متخصص، پیشگیری از این بیماری وابسته به رعایت دقیق بهداشت فردی و محیطی است، شستشوی دست‌ها با آب و صابون به‌ویژه بعد از تعویض پوشک یا تماس با مدفوع آلوده، از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه در کنترل انتشار ویروس به شمار می‌آید.

وزیری ادامه داد: ضدعفونی منظم سطوح با استفاده از مواد مؤثر بر ویروس‌های بدون پوشش مانند محلول هیپوکلریت سدیم، اجتناب از مصرف آب یا غذای آلوده و آموزش بهداشت فردی در مراکز تجمعی مانند مهدکودک‌ها و مدارس بسیار مهم است.

وی تأکید کرد: در حال حاضر هیچ واکسن تأئیدشده‌ای برای آدنوویروس‌های گوارشی در دسترس عموم نیست، هرچند برای برخی از سروتایپ‌های تنفسی آدنوویروس، واکسن‌هایی در نیروهای نظامی آمریکا استفاده می‌شود که هنوز به جمعیت عمومی تسری نیافته است.

وزیری نقش آدنوویروس‌ها در عفونت‌های بیمارستانی را نیز مهم دانست و گفت: این ویروس‌ها می‌توانند باعث اپیدمی در بیمارستان‌ها شوند؛ خصوصاً در بخش‌هایی که بیماران ایمنی‌ ضعیف، مانند کودکان مبتلا به سرطان یا گیرندگان پیوند حضور دارند.

وی توضیح داد: در این بیماران، آدنوویروس ممکن است به شکل سیستمیک گسترش یابد و عوارضی جدی‌ مانند کولیت هموراژیک یا هپاتیت ویروسی ایجاد کند که گاهی حتی منجر به مرگ نیز می‌شود که در این شرایط، تشخیص و ایزولاسیون به موقع نقش تعیین‌کننده دارد.

این پزشک متخصص بر لزوم اقدامات کنترلی در مراکز درمانی تأکید کرد و گفت: ایزوله کردن بیماران آلوده، رعایت بهداشت سطوح و تجهیزات پزشکی، شناسایی سریع موارد مشکوک، و آموزش مداوم کادر درمانی برای پیشگیری از انتقال ویروس در محیط‌های درمانی بسیار مؤثر است.

وزیری تأکید کرد: آدنوویروس‌های گوارشی باید در تشخیص‌های افتراقی بیماری‌های گوارشی کودکان حتماً مدنظر قرار گیرد، به‌ویژه در شرایطی که کودک به درمان‌های مرسوم پاسخ نمی‌دهد یا علائم بیماری شدیدتر از حد انتظار است.

وی در ادامه گفت: با توجه به مقاومت بالای این ویروس‌ها در برابر شرایط محیطی و نبود درمان اختصاصی یا واکسن برای آن‌ها، بهترین راه مقابله، آگاهی جامعه، رعایت اصول بهداشتی و تشخیص سریع و دقیق در مراحل اولیه بیماری است.

وزیری همچنین یادآور شد: کاهش مرگ و میر و هزینه‌های درمانی ناشی از این بیماری ویروسی، در گرو آموزش کادر درمانی، آگاه‌سازی والدین، و تأمین تجهیزات آزمایشگاهی مناسب برای شناسایی سریع و دقیق این نوع خاص از آدنوویروس‌ها است.

وی بار دیگر تأکید کرد: هرگونه سهل‌انگاری در کنترل شیوع این ویروس، به‌ویژه در مراکز تجمعی کودکان یا بیمارستان‌ها، می‌تواند منجر به بروز بحران‌های بهداشتی محلی شود که مهار آن مستلزم صرف منابع مالی و انسانی قابل توجه خواهد بود.

وزیری در پایان گفتگو، خواستار توجه بیشتر سیاست‌گذاران بهداشتی به موضوع آدنوویروس‌های گوارشی شد و افزود: اختصاص بودجه برای پژوهش، آموزش و توسعه روش‌های تشخیصی، نقشی کلیدی در مدیریت صحیح این بیماری در کشور خواهد داشت.

انتهای خبر/