به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ بحث جایگاه زن در هندسه حقوقی اسلام، امروز به یکی از مهم‌ترین محورهای گفتگوهای فکری و اجتماعی تبدیل شده است؛ زیرا در فضای پرهیاهوی رسانه‌ای جهان معاصر، بازنمایی حقیقت کرامت زن بیش از هر زمان نیازمند تبیین عمیق، مطالبه‌گری آگاهانه و مقابله با تحریف‌هاست. 

نگاه اسلام به زن صرفاً مجموعه‌ای از قوانین پراکنده یا چارچوبی حقوقی نیست، بلکه نظامی ریشه‌دار در جهان‌بینی توحیدی است که هویت زن را ورای نقش‌های روزمره و اجتماعی تبیین می‌کند و او را در مرتبه کرامت انسانی و شخصیت مستقل قرار می‌دهد. 

در این هندسه معرفتی، اصل بر انسان بودن زن نهاده شده است؛ زیرا قرآن کریم او را از «نفس واحده» معرفی می‌کند و بر استقلال وجودی و مسئولیت‌پذیری فردی‌اش تأکید دارد؛ امری که نقش‌های خانوادگی و اجتماعی را بر پایه همین هویت ناب تعریف می‌کند. 

تاریخ نشان می‌دهد که پیش از ظهور اسلام، زن در بسیاری از جوامع از جایگاهی به مراتب فروتر از مرد داشت؛ از نبود حق مالکیت و ارث گرفته تا خرید و فروش او همچون کالا؛ وضعیتی که اسلام با قوانین روشن، تحولی بنیادین در آن ایجاد کرد. 

از مهم‌ترین دستاوردهای اسلام در احیای جایگاه زن، ایجاد استقلال کامل مالی، اعطای حق انتخاب همسر، امکان بهره‌مندی از ارث، تعیین مهریه، ایجاد حمایت‌های اخلاقی و اجتماعی و الزام مرد به رعایت کرامت زن بود؛ مجموعه‌ای که نقطه عطفی در تاریخ انسانیت محسوب می‌شود. 

اسلام با رویکردی عدالت‌محور، در برابر الگوهای غربی مبتنی بر تساوی ظاهری و رقابت جنسیتی، مدلی ارائه می‌دهد که تفاوت‌های طبیعی زن و مرد را نه نشانه ضعف، بلکه تجلی حکمت خلقت و ابزار رشد و تکامل فردی و اجتماعی می‌داند. 

در حالی که بخش‌هایی از تمدن مدرن، زن را در عرصه‌های تبلیغات، صنعت سرگرمی و نظام سرمایه‌داری به ابزاری مصرفی تبدیل می‌کنند، اسلام با تکیه بر کرامت الهی، او را محور خانواده، کانون تربیت نسل و در عین حال صاحب نقش فعال در اجتماع معرفی می‌کند. 

مقررات اسلامی و قوانین حقوقی ایران نیز با الهام از این مبانی، مجموعه‌ای گسترده از حقوق زن را تضمین کرده‌اند؛ از مالکیت مستقل و حق دریافت مهریه تا امکان تحصیل، اشتغال، مشارکت سیاسی، پشتوانه‌های قضائی، حقوق خانوادگی و حمایت از نقش‌های مادری و تربیتی. 

نظام اسلامی در مسیر ساخت تمدن نوین اسلامی، حضور تخصصی بانوان در عرصه‌های تصمیم‌سازی را ضرورتی اساسی می‌داند؛ ضرورتی که رهبر انقلاب همواره بر آن تأکید داشته‌اند و امروز در بخش‌های مدیریتی، علمی، فرهنگی و اجتماعی جلوه‌های روشن آن دیده می‌شود. 

زن مسلمان امروز افزون بر نقش‌های خانوادگی، در حوزه‌هایی مانند تولید علم، کارآفرینی، مدیریت اجتماعی، فعالیت‌های رسانه‌ای و امور فرهنگی حضور پررنگی یافته و توانسته است نشان دهد که کرامت انسانی و توانمندی‌هایش می‌تواند در خدمت پیشرفت جامعه قرار گیرد. 

از سوی دیگر، یکی از آسیب‌های عصر جدید، تقلیل جایگاه زن به نمایش‌های رسانه‌ای و رقابت‌های غیرواقعی است؛ در حالی که اسلام با تأکید بر هویت انسانی زن، او را از افتادن در دام الگوهای تحمیلی دور کرده و بر انتخاب آگاهانه و عزت‌مندانه تأکید می‌گذارد. 

شناخت دقیق هندسه حقوقی زن در اسلام، نیازمند بازخوانی منابع اصیل دینی و پرهیز از برداشت‌های سطحی است؛ زیرا بسیاری از شبهات موجود از ناآگاهی نسبت به فلسفه احکام، نقش‌های مکمل زن و مرد و تفاوت میان عدالت واقعی و تساوی صوری ناشی می‌شود. 

تبیین صحیح این نگاه، می‌تواند مانع تحریف‌هایی شود که برخی رسانه‌ها یا جریان‌های فکری برای ایجاد تقابل میان زن و آموزه‌های دینی دنبال می‌کنند؛ در حالی که اسلام، زن را شریک فعال در رشد فردی، خانوادگی و تمدنی معرفی می‌کند نه تابعی منفعل. 

امروز بیش از هر زمان، نیاز است که بانوان فرهیخته، فعالان فرهنگی، پژوهشگران و نخبگان دینی با رویکردی علمی و واقع‌گرایانه، به تبیین جایگاه زن در فقه و اندیشه اسلامی پرداخته و ضمن پاسخ به شبهات، حوزه عمومی را نسبت به حقیقت آگاه سازند. 

در جمع‌بندی باید گفت هندسه حقوقی اسلام برای زن، نگاهی جامع و عدالت‌محور است که کرامت انسانی را در ریشه قرار داده و در کنار نقش‌های خانوادگی، زمینه مشارکت فعال او در عرصه‌های اجتماعی را فراهم می‌کند؛ نگاهی که زن را شریک حقیقی تمدن‌سازی می‌داند. 

نویسنده: پیمان لطیفی؛ مدیر حقوقی ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان کرمانشاه