به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ محتوای اصلی سوره فتح درباره پیروزی نهایی مسلمانان، پاداش ایمان و جهاد و اخلاص، بخشش لغزش‌های مجاهدان، هشدار به کافران و مسلمانان کاهل و در نهایت جهانی‌شدن دین خدا است. 

حال با توجه با تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری بر تلاوت روزانه سوره فتح، به بررسی ابعاد مختلف سوره فتح، از ویژگی‌های منحصر به فرد این سوره تا ضرورت تلاوت آن در شرایط کنونی می‌پردازیم. 

تفسیر مختصر سوره فتح

مریم محبی‌پور در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: سوره مبارکه فتح، همانند دیگر سوره‌های قرآن، رسالت مشخصی را برعهده دارد. محور اصلی این سوره به وعده‌های الهی اختصاص یافته است؛ وعده‌هایی که خداوند در قالب برخی اصول اعتقادی مطرح کرده است. نخستین درس این وعده‌ها شناخت خداوند و صفات الهی است. در این سوره، ابتدا از فتح؛   خداوند خود را با صفت «فتاح» معرفی می‌کند و بیان می‌شود که ذات الهی چگونه فتح و پیروزی را به تصویر می‌کشد. این سوره به طور مستقیم بیش از ۳۰ صفت الهی را به تصویر می‌کشد که خود یک خداشناسی عظیم را به ما نشان می‌دهد و منجر به تثبیت ایمان و باور به وعده‌های الهی می‌شود. 

وی افزود: یکی از پیام‌های مهم سوره فتح، پاسخ به اتهامات و شبهاتی است که برخی مردم به پیامبر اکرم (ص) نسبت داده بودند، همانند وعده فتح مکه، عربستان یا حتی مدائن و کسرا. این موضوع باعث شد برخی این وعده‌ها را به عنوان خطا یا گناه قلمداد کنند اما قرآن کریم این شبهات را رفع کرده و بیان می‌کند که خداوند، گناهان و اتهاماتی که امت به پیامبر نسبت داده‌اند را پاک می‌کند، نعمت خود را بر او تمام می‌گرداند و جایگاه حقیقی رسالت پیامبر بر صراط الهی را اثبات می‌کند. 

استاد دانشگاه آزاد شهرستان سنقر با بیان وعده الهی دیگر در این سوره که وعده یاری است، گفت: این یاری، یاریِ شکست‌ناپذیری که سکینه و آرامشی بر قلب مؤمنان نازل می‌کند و ایمان آنان را افزون می‌کند و نشان می‌دهد که جنود آسمان و زمین در خدمت او هستند تا برای افرادی که به وعده‌های الهی ایمان دارند، بسیج شوند. همچنین عدل الهی برای ورود مؤمنان به بهشت و مجازات منافقان به صراحت بیان شده است. 

وی بیان داشت: در آیه ۶ سوره فتح خداوند بیان می‌کند که دست خداوند بالای دست همه است. از دیگر صفات خداوند در این سوره مالکیت آسمان‌ها و زمین و صفت رزاق بودن خداوند در آیه ۱۸ و ۱۹ است و در آیه ۱۹ و ۲۰ جایی که وعده رزق فراوان و مقامات عظیم داده می‌شود. همچنین این سوره نه تنها بر خداشناسی عظیم تأکید دارد بلکه پیامبرشناسی و معرفی جایگاه ولایت نیز در آن برجسته شده است. یکی از ویژگی‌های خاص این سوره، ذکر نام مبارک پیامبر اکرم (ص) است؛ چرا که در ابتدای این سوره آمده: ما به تو فتح مبین عطا کردیم، که جایگاه حضرت رسول (ص) به وضوح نشان داده شده است. یعنی در کنار خداشناسی، یک سوره محمدشناسی هم هست. 

این استاد دانشگاه با اشاره جایگاه پیامبر (ص) بیان کرد: آیه ۹ سوره فتح، به جایگاه رسول‌الله اشاره می‌کند که مردم حضرت را بشناسند، به او ایمان بیاورند و او را با شکوه و عظمت تصدیق کنند. این سوره همچنین به عزت رسول‌الله اختصاص یافته و ویژگی‌های برجسته اصحاب ایشان اشاره دارد که نسبت به دشمنان سخت‌گیر، نسبت به دوستان مهربان هستند  و عبادت خالص و زبان‌زد عام و خاص است. 

وی در ادامه افزود: در نهایت، یکی دیگر از رسالت‌های سوره فتح بیان سنت‌های الهی است. در این سوره یکی از وعده‌ها نزول سکینه بر قلب مؤمنان است؛ آرامشی که موجب اعتماد بیشتر به وعده‌های الهی می‌شود و جایگاه ویژه‌ای در تحقق قوانین خداوند دارد. 

محبی‌پور با اشاره به مهم‌ترین سنت‌های الهی در سوره فتح، درباره سنت پیروزی نهایی اهل ایمان و پیامبر (ص)، تصریح کرد: در آیه یک سوره فتح سنت الهی در این است که پس از صبر و استقامت، اهل ایمان را پیروز می‌کند. این فتح، صلح حدیبیه بود که زمینه گسترش اسلام را فراهم کرد همچنین این آیه سنت آمرزش و تکمیل نعمت بر پیامبر (ص) را یادآور می‌شود. 

وی با بیان اینکه سنت خدا در قبال رسولانش این است که آن‌ها را مشمول مغفرت و نعمت کامل خود قرار می‌دهد، به سنت آرامش‌بخشی به دل‌های مؤمنان طبق آیه چهارم اشاره و عنوان کرد: در مواقع حساس و بحرانی، خداوند دل مؤمنان را با سکینه (آرامش الهی) تقویت می‌کند تا در امتحانات پیروز شوند. 

محبی‌پور درباره سنت آزمون و غربال مؤمنان و منافقان طبق آیه ششم سوره فتح، گفت: سنت الهی اقتضا دارد که مؤمنان خالص از منافقان جدا شوند و اهل نفاق رسوا و مجازات شوند. 

این استاد دانشگاه به سنت پاداش مجاهدان صادق بر اساس آیه ۱۸ سوره فتح اشاره کرد و گفت: خداوند رضایت و پاداش ویژه‌ای برای وفاداران و بیعت‌کنندگان واقعی قرار داده است، چون صداقت آن‌ها در میدان امتحان آشکار شد. 

به گفته محبی‌پور آیات ۱۱ و ۱۲ سوره فتح مؤید سنت جزای صادقان و دروغ‌گویان است. این آیات درباره بازماندگان از حدیبیه است که توجیه دروغ آوردند. یکی از سنن الهی، رسوا ساختن نیت‌های ناپاک و عذابی برای آن‌هاست که فریب می‌دهند یا خیانت می‌کنند. 

وی با بیان اینکه بر اساس آیه دهم سوره فتح سنت بیعت با پیامبر، بیعت با خداست، خاطرنشان کرد: سنت الهی بیانگر آن است که اطاعت از پیامبر (ص) در حقیقت اطاعت از خداوند است. 

محبی‌پور با بیان اینکه بر اساس آیات چهارم و هفتم سوره فتح، سنت یاری مؤمنان با جنود نامرئی است، گفت: خداوند نیروهای پنهان (ملائکه، اسباب طبیعی و معنوی) را برای یاری مؤمنان به کار می‌گیرد. 

وی با اشاره به اینکه بر اساس آیه ۲۸، سنت گسترش تدریجی دین حق است، خاطرنشان کرد:  سنت الهی وعده می‌دهد که دین حق در نهایت بر همه ادیان چیره خواهد شد، حتی اگر کفار ناراضی باشند. 

این استاد دانشگاه، آیه ۲۹ را محور سنت رشد تدریجی جامعه ایمانی دانست و گفت: خداوند رشد مؤمنان را مانند یک گیاه تدریجی، ولی مستحکم قرار داده است. نشانه‌ای از پرورش امت صالح این سنت‌ها نشان می‌دهند که خداوند در تمام مراحل هدایت، آزمون، پیروزی و رشد امت اسلامی نقش فعال و هدفمند دارد. هیچ حادثه‌ای در جهان بی‌قانون نیست؛ بلکه همه چیز در مسیر حکمت الهی رقم می‌خورد. سنت‌های الهی الهام‌بخش صبر، امید و تقوا برای ما در برابر سختی‌ها هستند.