به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ مهرگان یکی از کهن‌ترین و باشکوه‌ترین آئین‌های ایرانی است که پس از نوروز، جایگاه ویژه‌ای در میان جشن‌های ملی داشته است. این جشن در اصل نمادی از شکرگزاری در برابر پروردگار برای نعمت‌ها و محصولات کشاورزی و همچنین آیینی برای ستایش ایزد مهر به شمار می‌رود؛ ایزدی که در باور ایرانیان با دوستی، پیمان‌داری و راستی پیوند خورده است.

در طول تاریخ، مهرگان نه تنها در میان مردم ایران بلکه در سرزمین‌های همجوار نیز برگزار می‌شد و حتی پس از ورود اسلام به ایران، همچنان مورد توجه قرار داشت. بازتاب گسترده آن در آثار شاعران بزرگی چون فردوسی، رودکی و ناصرخسرو نشان‌دهنده اهمیت فرهنگی این جشن است؛ جشنی که از دیرباز به عنوان نماد پیروزی روشنایی بر تاریکی و همبستگی مردم با طبیعت شناخته می‌شود.

مهرگان؛ جشن کهن ایرانیان

عزیز مصطفایی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: ایرانیان در روزگار باستان آئین‌ها و جشن‌های فراوانی داشتند و در تقویم باستانی ایران برای هر یک از سی روز ماه نام ویژه‌ای تعیین شده بود. هنگامی که نام روز و نام ماه با یکدیگر تطابق پیدا می‌کرد، آن روز را خجسته می‌دانستند و جشن می‌گرفتند.

وی افزود: در این میان سه جشن نوروز، مهرگان و سده در شمار بزرگ‌ترین آئین‌های ‌ ملی قرار داشتند که حتی در برخی سرزمین‌های همجوار و پس از ورود اسلام به ایران نیز همچنان رایج بود و این جشن هر ساله از ۱۶ تا ۲۱ مهر برگزار می‌شد.

این دانش‌آموخته دکترای مردم‌شناسی گفت: مهرگان پس از نوروز، دومین جشن بزرگ ایرانیان بود که هر ساله در آغاز پاییز برگزار می‌شد. در تقویم اوستایی، سال به دو بخش «تابستان بزرگ» و «زمستان بزرگ» تقسیم می‌شد؛ نوروز جشن آغاز تابستان و آغاز گرما به شمار می‌رفت و مهرگان جشن آغاز زمستان و شروع سرما محسوب می‌شد.

مصطفایی افزود: در منابع تاریخی دلایل متعددی برای برگزاری این جشن ذکر شده است. برخی، نام مهرگان را برگرفته از ایزد «مهر» یا «میترا» دانسته‌اند؛ ایزدی که در اوستا نام او آمده و با راستی، پیمان‌داری و دوستی پیوند خورده است و دشمن دروغ و بی‌عدالتی شناخته می‌شود. از آنجا که مهر جایگاه مهمی در باور ایرانیان داشت، جشن مهرگان با شکوه بسیار برگزار می‌شد. در روزگار کهن به آن «متراکانا» می‌گفتند و پس از اسلام «مهرجان» نام گرفت.

وی بیان کرد: بازتاب این جشن در ادبیات فارسی نیز قابل توجه است. بسیاری از شاعران نامدار همچون فردوسی، رودکی، فرخی، دقیقی، عنصری، ناصرخسرو و منوچهری در اشعار خود به مهرگان اشاره کرده و اطلاعات ارزشمندی درباره آیین‌ها و باورهای مرتبط با آن ارائه داده‌اند.

مصطفایی خاطرنشان کرد: مهرگان همانند دیگر جشن‌های ایرانی، آداب و رسوم ویژه‌ای داشت. این جشن چندین روز به طول می‌انجامید و در سراسر ماه فضایی از شادی، سرور، هدیه دادن و پایکوبی برقرار بود. در این ایام مردم به استقبال پاییز و ایزد مهر می‌رفتند و با برپایی آیین‌های خاص، شکرگزاری خود را ابراز می‌کردند.

وی تأکید کرد: امروزه نیز این جشن در میان زرتشتیان ایران، به‌ویژه در شهرهایی چون یزد، کرمان، اصفهان و شیراز برگزار می‌شود. در این مراسم، مهمانان در ورودی آتشکده با آینه و شیرینی پذیرایی می‌شوند. موبدان در کنار سفره مهرگانی نشسته و با همراهی مردم به نیایش اهورامزدا و بزرگداشت ایزد مهر می‌پردازند. همچنین شعرخوانی و اجرای نمایش‌هایی همچون داستان کاوه آهنگر و پیروزی فریدون بر ضحاک بر اساس شاهنامه، بخشی از برنامه‌های این آئین کهن است.

مهرگان؛ جشن شکرگزاری ایرانیان باستان و میراث جهانی

فهیمه روشن در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ اظهار داشت: درباره منشأ جشن مهرگان در منابع تاریخی روایت‌های متعددی وجود دارد، اما آنچه بیش از همه مورد تأکید است، ماهیت شکرگزاری این جشن در برابر نعمت‌های الهی و برکت محصولات کشاورزی است. ایرانیان باستان این روز را فرصتی برای ستایش آفریدگار و سپاس از نعمت‌هایش می‌دانستند.

وی افزود: در میان جشن‌های باستانی ایران، نوروز جایگاه نخست را دارد و پس از آن، مهرگان دومین جشن بزرگ به شمار می‌رود. این آئین با شکوه بسیاری برگزار می‌شد و در آن، ایرانیان لباس‌های نو می‌پوشیدند، سفره‌ای از میوه‌ها و خوراکی‌ها می‌آراستند و با شادی و سرور، به استقبال نیمه دوم سال می‌رفتند.

معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه گفت:  در سال ۱۴۰۳ جشن مهرگان به‌عنوان میراث ناملموس در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. این ثبت جهانی نشان‌دهنده ارزش‌های والای فرهنگی این آیین است و امروز نیز پاسداشت آن، به معنای حفاظت از هویت و ریشه‌های تاریخی ایرانیان است.

روشن خاطرنشان کرد: جشن مهرگان در اصل جشن طبیعت و کشاورزی بود که در پایان فصل گرما و آغاز فصل سرما برگزار می‌شد. ایرانیان باستان در این زمان، محصولاتی را که برداشت کرده بودند، ذخیره می‌کردند تا نیازهای زندگی در نیم‌سال سرد تأمین شود.

وی تأکید کرد: مهرگان بیش از یک جشن تاریخی، نشانه‌ای از همبستگی اجتماعی، پیوند مردم با طبیعت و قدردانی در برابر آفریدگار است. احیای این آیین نه تنها فرصتی برای بازشناسی تاریخ و فرهنگ کهن ایرانیان است، بلکه می‌تواند الهام‌بخش نسل امروز برای حفظ ارزش‌های معنوی و تقویت هویت فرهنگی باشد.

به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ جشن مهرگان تنها یک آئین تاریخی نیست، بلکه میراثی زنده از فرهنگ، هویت و باورهای ایرانیان است که پیوند انسان با طبیعت، شکرگزاری در برابر خداوند و ارزش‌هایی چون راستی و پیمان‌داری را یادآور می‌شود.

 احیای این جشن که امروز نیز در میان زرتشتیان برگزار می‌شود و در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، فرصتی ارزشمند برای پاسداشت سنت‌های کهن و انتقال آن به نسل‌های آینده به شمار می‌رود.

انتهای خبر/