نسرین قادری در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ با اشاره به افزایش نگران‌کننده مصرف مواد روان‌گردان در میان نوجوانان و جوانان، اظهار داشت: یکی از دلایل اصلی روی‌آوردن به این مواد، تلاش برای افزایش تمرکز، بیدار ماندن و کنترل زمان خواب است؛ فرآیندی که به‌ طور کامل خارج از چرخه طبیعی بدن عمل می‌کند.

مدیر مرکز مشاوره مبتنی بر سبک زندگی اسلامی - ایرانی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه افزود: مصرف این مواد نه‌تنها با هدف ارتقای توان یادگیری انجام می‌شود، بلکه افراد برای کوتاه کردن زمان خواب و افزایش ساعات بیداری نیز به آن‌ها پناه می‌برند، این روند باعث بر هم خوردن ریتم زیستی بدن و آسیب‌های بلندمدت به سلامت روان و جسم افراد می‌شود.

قادری خاطرنشان کرد: دیدگاه‌های نادرست و مثبت‌انگارانه درباره مصرف مواد، عامل اصلی آغاز تجربه و تداوم مصرف است زیرا بسیاری از نوجوانان و جوانان باور دارند که مصرف گاه‌ به‌ گاه این مواد اعتیادآور نیست یا مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند؛ عباراتی نظیر «فقط برای یک بار امتحان است»، «همه استفاده می‌کنند» یا «من معتاد نمی‌شوم» نمونه‌هایی از این باورهای غلط هستند.

مدیر مرکز مشاوره مبتنی بر سبک زندگی اسلامی - ایرانی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه تأکید کرد: دوره نوجوانی که از حدود ۱۱ تا ۱۲ سالگی آغاز شده و در برخی کشورها تا ۲۴ سالگی نیز ادامه دارد، مرحله‌ای از رشد است که در آن افراد دچار نوعی احساس «همه‌توانی» می‌شوند؛ در این وضعیت، نوجوانان تصور می‌کنند هیچ آسیبی نمی‌تواند آن‌ها را تهدید کند و همین طرز فکر، زمینه‌ساز مصرف مواد می‌شود.

به گفته قادری، مصرف این مواد اغلب با استفاده از کافئین آغاز می‌شود؛ نوجوانان و جوانان با تصور افزایش تمرکز، به قرص‌های کافئین، نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا حتی داروهای محرک روی می‌آورند، این تجربه اولیه، به تدریج به مصرف منظم تبدیل شده و در نهایت ممکن است به وابستگی شدید منجر شود.

وی افزود: این فرآیند مسیری تدریجی دارد؛ هیچ فردی از بدو تولد معتاد نبوده است؛ ابتدا مصرف گاه‌ به‌ گاه، سپس نیاز مستمر، و در نهایت، اختلال وابستگی شکل می‌گیرد و آنچه در این بین نقش کلیدی دارد، تأثیر کوتاه‌مدت مواد بر افزایش تمرکز و انرژی است که افراد را فریب می‌دهد.

قادری در ادامه با اشاره به دسته‌بندی مواد روان‌گردان گفت: این مواد در ۱۰ گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند که شامل الکل، کافئین، کانابیس (علف، گل، حشیش)، توهم‌زاها، استنشاقی‌ها، مخدرها (نظیر تریاک و هروئین)، کندکننده‌ها، آرام‌بخش‌ها، خواب‌آورها، ضداضطراب‌ها، محرک‌ها (مانند ریتالین و شیشه)، سیگار و استروئیدهای آنابولیک هستند.

وی توضیح داد: بیشتر این مواد به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از سد خونی - مغزی عبور کرده و مستقیماً روی مغز اثر بگذارند، بسته به میزان مصرف، مواد روان‌گردان می‌توانند تغییرات موقت یا بلندمدتی در اتصالات عصبی ایجاد کنند و در موارد شدید، این تغییرات پایدار شده و منجر به تخریب عملکرد مغزی می‌شوند.

قادری با شرح فرآیند فعال‌سازی سیستم پاداش مغز توسط این مواد اظهار داشت: مصرف مواد روان‌گردان باعث ترشح بیش از حد دوپامین، ماده شیمیایی مسئول احساس لذت، در مغز می‌شود و در نتیجه، فرد دیگر نمی‌تواند از فعالیت‌های معمولی مانند خوردن غذا، خواب، یا روابط اجتماعی لذت ببرد و تنها مصرف مواد برایش رضایت‌بخش خواهد بود.

وی ادامه داد: برای درک بهتر این موضوع، باید به مقایسه میزان ترشح دوپامین در شرایط مختلف اشاره کرد؛ در حالت معمول، غذا خوردن میزان دوپامین را حدود ۵۰ درصد افزایش می‌دهد، در حالی که بازی‌های ویدئویی این مقدار را به ۷۵ درصد و رابطه جنسی به ۲۰۰ درصد می‌رساند اما مصرف کوکائین موجب افزایش ۴۵۰ درصدی و آمفتامین‌ها مانند ریتالین و شیشه تا یک‌هزار و ۳۰۰ درصد افزایش دوپامین را رقم می‌زنند.

قادری هشدار داد: این افزایش شدید دوپامین، سیستم مغزی را از تعادل خارج می‌کند و با گذر زمان، فرد به نقطه‌ای می‌رسد که هیچ چیز جز مصرف مجدد مواد نمی‌تواند او را خوشحال کند و این وضعیت، آغاز افسردگی و «انه‌دونی» (ناتوانی در لذت بردن) در مصرف‌کنندگان است.

وی افزود: این اختلال باعث می‌شود که حتی غذا، تفریح، یا ارتباطات انسانی هم دیگر موجب شادی فرد نشوند؛ با ادامه این وضعیت، چهره افراد مصرف‌کننده اغلب غمگین است و علائم افسردگی، اضطراب، بی‌قراری و بی‌خوابی در آن‌ها مشهود است.

مدیر مرکز مشاوره مبتنی بر سبک زندگی اسلامی - ایرانی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه، همچنین از نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در ترویج مصرف مواد انتقاد کرد و گفت: متأسفانه بیش از ۵۱ وب‌سایت فارسی‌زبان به طور مستقیم به تبلیغ فروش مواد روان‌گردان و ایجاد نگرش مثبت نسبت به مصرف در میان نوجوانان می‌پردازند؛ این رسانه‌ها با عادی‌سازی مصرف، زمینه‌ساز تجربه‌گرایی نسل جدید می‌شوند.

قادری با اشاره به ماده‌ای مانند «بالیدم» که از داروهای خواب‌آور بسیار قوی محسوب می‌شود، اظهار داشت: این دارو در بیمارستان‌ها برای بیماران دارای اختلال شدید خواب تجویز می‌شود، اما متأسفانه در فضای مجازی به راحتی قابل دسترسی است و استفاده بی‌رویه از آن می‌تواند منجر به مسمومیت، تشنج یا حتی مرگ شود.

وی در پایان افزود: آمارهای جهانی نشان می‌دهد که بیشترین میزان مصرف مواد روان‌گردان در رده سنی ۱۲ تا ۱۷ سال است و این روند از سنین پایین‌تری آغاز می‌شود؛ آگاهی‌بخشی به نوجوانان، خانواده‌ها و جامعه باید با جدیت پیگیری شود تا از گسترش این آسیب جلوگیری شود.

انتهای خبر/