به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «مرصاد»؛ در حکمت شانزدهم از کتاب شریف نهج‌البلاغه، حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:

«تَذِلُّ الْأُمُورُ لِلْمَقَادِيرِ، حَتَّى يَكُونَ الْحَتْفُ فِي التَّدْبِيرِ»

امور رام مقدّرات‌اند، تا آن‌جا که گاه مرگ آدمی در تدبیر خود اوست...

در این سخن کوتاه اما ژرف، امام علی (علیه‌السلام) به واقعیتی بنیادین اشاره دارند: هرچند انسان موظف به اندیشه، تدبیر و تلاش است، اما نتیجه‌ نهایی امور به مشیت الهی وابسته است.

گاه انسان در اوج هوشمندی و برنامه‌ریزی، از همان راهی آسیب می‌بیند که آن را مطمئن‌ترین مسیر می‌پنداشت و این خود نشانه‌ای از سلطه‌ اراده‌ الهی بر همه تدبیرهای بشری است.

امام علی (علیه‌السلام) با این بیان، انسان را از غرور و غفلت ناشی از اتکای صرف به عقل و قدرت خود برحذر می‌دارند؛ ایشان می‌فرمایند: برنامه‌ریزی لازم است، اما اعتماد مطلق باید بر خدای متعال باشد.

گاه خداوند برای بیدار کردن انسان از غفلت یا شکستن غرور او، نتیجه‌ای را مقدّر می‌سازد که خلاف همه محاسبات ظاهری است؛ تا بدین‌وسیله، انسان در برابر عظمت و قدرت الهی سر تعظیم فرود آورد.

با این حال، این سخن هرگز به معنای نفی تلاش و برنامه‌ریزی نیست؛ در منطق اسلام، تدبیر و توکل دو بال پرواز مؤمن‌ هستند؛ چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید:

«وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى»
(و برای انسان بهره‌ای جز حاصل کوشش او نیست.)

بنابراین، انسان باید در همه امور بکوشد و تدبیر کند، اما در عمق جان باور داشته باشد که نتیجه تنها در دست خداوند است.

این حکمت از نهج‌البلاغه، دعوتی است به میانه‌روی میان تلاش و توکل؛ تا انسان نه مغرور به عقل و قدرت خویش شود و نه منفعل در برابر تقدیر؛ در حقیقت، تدبیر با توکل معنا می‌یابد و تقدیر با تلاش زیبا می‌شود.

انتهای خبر/